28 mei 2018
In dit gesprek bespreken voormalig rector van de KU Leuven Rik Torfs en Ad Verbrugge de teloorgang van het intellectuele leven aan de Nederlandse en Vlaamse universiteiten. Wat zijn verschillen hierbij tussen universiteiten, en hoe zijn processen als globalisering en verengelsing hierop van invloed?
— Word lid van Beter Onderwijs Nederland! Sluit je aan op: https://www.beteronderwijsnederland.n…
‘Nederlandse universiteiten zijn fantastisch georganiseerd’, zegt Torfs, ‘maar tegelijkertijd is er een sterke verschuiving van een intellectueel klimaat naar een onderzoeksklimaat. Een hoogleraar was historisch gezien een onderzoeker én intellectueel. Vandaag is dat tweede niet meer vanzelfsprekend het geval. Door hyperspecialisatie en mathematisering van disciplines zoals de gedragswetenschappen kom je uit op experts en onderzoekers.’ Dat is zonde, volgens Torfs, ‘omdat de samenleving steeds meer behoefte heeft aan intellectuele beschouwing.’
Een intellectueel schroomt niet buiten zijn vakgebied te denken en verbanden over de grenzen van wetenschappelijke disciplines heen te analyseren, zo legt hij uit. Juist in een wereld waar technologie snel oprukt heeft de samenleving behoefte aan mensen die deze technologieën en hun werking op die samenleving duiden. De vraag is eigenlijk: hoe gaat de mens, die in wezen niet zo veel veranderd, om met de toenemende complexiteit van technologie?
De opmars van het Engels draagt ook bij aan de spirituele kaalslag. ‘Verengelsing leidt voor een deel tot achteruitgang van kennis. Immers, door alles naar het Engels te brengen dwing je mensen op gebieden waar verbale vermogens een rol spelen heel wat in te leveren en om ideeën simpeler te maken dan ze zijn. Dat is iets wat we moeten verhinderen, maar het is helaas al een verschijnsel van deze tijd.’
Ook raken onderzoekers te veel ontkoppeld van de maatschappij. Dit komt mede door de vereisten die veel universiteiten tegenwoordig stellen aan onderzoekers. ‘De stimulering om deel te nemen aan het maatschappelijk debat is er niet voor iemand die succesvol wil zijn aan een universiteit.’ Aan de andere kant, als je aan het publieke debat wil deelnemen moet je wel tegen een stootje kunnen, en ook aan deze weerbaarheid lijkt het te ontbreken. ‘Wij hebben nu een soort brave, gepolijste universitaire lieden die hele mooie dingen zeggen waar eigenlijk niemand het mee oneens kan zijn, bijvoorbeeld over het klimaat en diversiteit. Maar’, concludeert Torfs, ‘als je iets zegt waar niemand tegen kan zijn heb je eigenlijk niets gezegd en ben je vooral bezig met je eigen imago.’
Onderwerpen:
00:52 Hoe kijkt een Vlaming naar de ontwikkelingen aan de Nederlandse universiteiten?
03:07 Verschuiving intellectuele leven naar onderzoeksleven aan Nederlandse Universiteiten
06:14 Ik sta sceptisch tegenover interdisciplinariteit
08:50 Ontwikkeling intellectuelen aan universiteiten staat onder druk
11:20 De universiteit verliest zijn intellectuele monopolie in steeds hogere mate
13:44 We hebben meet alfa-kennis nodig
17:00 Hoe is de KU Leuven omgegaan met de trends van globalisering?
19:55 Hoe kijk jij naar de spanning die lijkt te ontstaan tussen globaliserend onderzoek en de lokale inbedding van de universiteit?
21:58 Globalisering leidt voor een deel tot achteruitgang van kennis
23:38 Verengelsing van Vlaamse Universiteiten
29:00 Hoe gaat de verengelsing zich in België verder ontwikkelen?
31:51 Heeft beeldtaal niet de toekomst?
38:50 Een vreemde taal leren creëert ook een band met dat land
40:40 Wat zijn nieuwe gevolgen van verengelsing en globalisering?
42:25 Is er sprake van spirituele kaalslag aan de universiteit?
45:35 Welke nieuwe initiatieven gaan deze kaalslag tenietdoen?
—-
Voor de Ommekeer TV is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek. Het is onderdeel van platform Voor de Ommekeer, dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering.
Voor de Ommekeer TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, centrum Ethos en FreedomLab.
